Toneel!

Vooruitlopend op het verschijnen van het vijfde en laatste deel verhalen van Anton Tsjechow in januari las ik uit de eerste vertalingenreeks in de Russische Bibliotheek van Van Oorschot uit de jaren vijftig van zijn Verzamelde werken deel zes met zijn toneel. Enkele van Tjechows toneelstukken zag ik in het theater, maar ik las ze nog niet eerder. Naast de vijf min of meer bekende grote stukken (Iwanow, De meeuw, Oom Wanja, Drie zusters en De kersentuin) bevat dit boek ook enkele eenakters die als vingeroefeningen voor het grotere werk beschouwd kunnen worden, maar waartussen ook verrukkelijke stukken zitten. Die 'grote' vijf hebben eigenlijk veel overeenkomsten: ze lopen niet goed af, er is vooral veel onvrede over de huidige situatie en er komt op De kersentuin na een arts in voor. Tsjechow laat allerlei karakters vrolijk met elkaar botsen, en naast alle tragiek levert dat ook veel hilarische momenten op. Sommige opmerkingen van personages komen ogenschijnlijk uit de lucht vallen, maar maken dat je ook thuis in je leesstoel toeschouwer van een toneelbeeld bent waar op verschillende plekken wordt geconverseerd. Deze toneelstukken bieden net als Tsjechows verhalen een brede kijk op het Russische leven aan het einde van de negentiende eeuw, met name dat van de min of meer betere klassen, in Langs de grote weg echter ook dat van de berooiden in een herberg. Dat is één van de mooiere eenakters. Hilarisch is Het huwelijksaanzoek: anders dan de titel doet vermoeden wordt er op 80% van dit ruim 20 bladzijden lange stuk alleen maar gescholden. Voor de rol van de ingehuurde generaal bij het souper in De bruiloft zou je meteen willen aanmonsteren bij een toneelgezelschap. Tenslotte een voorbeeld van zo'n heerlijke uitspraak die zomaar uit de lucht kwam vallen, gedaan door reserve-luitenant en rentmeester Sjamrajew in De meeuw:

Ik herinner me, hoe in de Opera van Moskou de beroemde Silwa op een keer de lage C nam. En uitgerekend die avond zat op het schellinkje de bas uit het koor van onze parochie-kerk en u kunt u voorstellen, hoe stomverbaasd wij stonden te kijken, toen we opeens van het schellinkje een hele octaaf lager hoorden roepen: 'Bravo, Silwa!...' Kijk zo - met een lage basstem - Bravo, Silwa! Nou toen kon je in de zaal een speld horen vallen.