11 februari 2015

Weemoed

Ooit leende iemand mij Die Welt von Gestern van Stefan Zweig; dat moest ik lezen. Ik verloor die persoon uit het oog en het boek staat nog steeds ergens op een plank op teruggave te wachten. Onlangs kocht ik toch maar de vertaling. De wereld van gisteren is een prachtig boek waarin Zweig in 1941, een jaar voordat hij zelfmoord pleegde, terugkijkt op zijn leven. Hij was voor de nazi's gevlucht naar BraziliĆ« en schreef daar louter vanuit zijn geheugen deze zeer gedetailleerde autobiografie. Zweig stamt uit een rijke joodse Oostenrijkse familie, en ontwikkelde zich tot een veelgelezen schrijver, humanist en kunstliefhebber. De periode tot de Eerste Wereldoorlog worden door Zweig met de grootste weemoed beschreven, echter zonder zwijmelarij. Uiterst precies beschrijft hij hoe de maatschappij in elkaar stak: familierelaties, het onderwijssysteem, het opgroeien van de jeugd, politiek. De Eerste Wereldoorlog, het herstel erna en de nakende afgrond van het nazidom: Zweig legt verbanden en geeft inzichten die je niet vaak tegenkomt bij 'deelnemers' aan deze perioden. Over zijn twee huwelijken vertelt hij nauwelijks iets; des te meer over zijn vriendschappen met kunstenaars. Hij kende het puikje van de kunstenaarswereld; bijzonder boeiend vond ik zijn verhaal over zijn samenwerking met Richard Strauss. Na de dood van Hugo von Hoffmansthal die meerdere libretti voor Strauss schreef, kreeg Zweig het verzoek om er eentje aan te leveren. Dat leidde tot een hechte samenwerking. Toen de opera Die sweigsame Frau gereed was, en door de opera van Dresden werd aangekondigd, kwamen de nazi's aan de macht. En die opera vonden de nazi's lastig: een opera van de grote Strauss waar het libretto door een jood geschreven was. Enfin, Zweig vertelt er zowel gniffelend als treurig over. Zelf was Zweig een succesvol schrijver; zijn boeken gingen met tienduizenden tegelijk over de toonbank. Die zelfmoord blijft knagen: wat als Zweig een jaar of wat had doorgezet? Wellicht had hij dan weer nieuwe hoop gekregen. Hoe dan ook een auteur om verder te ontdekken (zijn Schaaknovelle was ook al zo prachtig, zie hier de weblog ervan). Niet onbelangrijk: de stijl van Zweig is fenomenaal: lange, vloeiende en afgewogen zinnen die de ernst en kracht van de inhoud extra onderstrepen. Een onzettend rijk boek, onmogelijk kort samen te vatten.
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.