30 juni 2019

Ingekookt

Na de teleurstelling over De goede zoon van Rob van Essen was ik toe aan iets goeds. Dat weet je natuurlijk nooit helemaal zeker als je een nieuw boek ter hand pakt, maar ik had goede hoop dat de verhalenbundel Halleluja van Annelies Verbeke een geslaagd boek was. Via mijn werk bij de uitgeverij van de VU kwam ik eerder dit jaar met haar in contact en haar essay De taal van de wereld dat we bij de uitgeverij van haar hebben uitgegeven was van hoge kwaliteit. Een paar jaar geleden was haar roman Dertig dagen ook al zo bijzonder, zie hier de weblog ervan. En ja, Halleluja is een zeer fraaie bundel korte verhalen, waarin Verbeke het beschrijven van de handeling en de menselijke interactie tot de uiterste essentie terugbrengt. Je moet uiterst geconcentreerd lezen; als je een halve zin zonder aandacht zou lezen, loop je de kans een essentiële wending te missen. 15 verhalen over personages die het einde van ioets meemaken, maar waarbij dat einde soms ook een nieuw begin inluidt. Fraaie literatuur!

11 juni 2019

On the road

Ik ben bepaald geen hype-lezer, ook al ren ik heel af en toe naar de boekhandel wanneer schrijvers die me eerder overtuigden een nieuw boek het licht laten zien. Dat gebeurde me onlangs nog met Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer, zie hier mijn weblog over dat grandioze boek. Die roman delfde bij de Librisprijs niettemin het onderspit tegen De goede zoon van de mij volstrekt onbekende Rob van Essen. Ik kocht het, las het, en pas daarna de vele lovende recensies. Die deden me aan mezelf twijfelen, want ofschoon een vloeiend verhaal: ik vond het geen geslaagd boek. De recensies loven de meerdere lagen in het boek die een fraaie symbiose zouden vormen, maar ik kon er juist geen touw aan vastknopen. De ik-figuur verwerkt het verlies van zijn overleden moeder, blikt terug op zijn verleden, en bevindt zich vervolgens in een zelfsturende auto die uiterst empathisch blijkt te zijn. De ik-figuur is desondanks een pion in een schaakspel van criminelen, maar waar dit alles toe leidt? Ik miste juist het cement tussen die verschillende delen, waar Pfeijffer dat juist wél geweldig voor elkaar kreeg, met veel meer levendigheid en humor beschreven bovendien. Ok, vooruit, het gedeelte waar de archiefmedewerkers het studentenhuis als een schaakbord bespieden: leuke vondst. Maar verder teveel details die er niet toe doen - het autoreizen duurt soms echt veel te lang. Waar bij Pfeijffer iedere pagina ertoe deed, had ik bij Van Essen dat er teveel pagina's weggelaten hadden kunnen worden.

08 juni 2019

Onderspit

Ruim twee jaar gelden begon ik tijdens een vlucht van Kuala Lumpur naar Hong Kong (of op de terugweg, dat weet ik niet meer) aan het eerste deel van de Cicero-trilogie van Robert Harris. (Zie hier de weblog van dat eerste deel). Afgelopen najaar het tweede deel (zie hier) en nu dan het slotdeel Dictator, waarin je als lezer getuige bent van het einde van de Romeinse Republiek op het moment dat Caesar de macht grijpt en de Senaat buitenspel zet. Cicero is steeds op de vlucht, want zijn rechtlijnige oordelen worden als te bedreigend ervaren. Hij is getuige van de moord op Caesar in 44 voor v Chr en even gloort er hoop op herstel van zijn reputatie. Maar de jongeling Octavianus (de latere keizer Augustus) die hij aanvankelijk op weg helpt, tekent zijn doodvonnis. Ik schreef het al eerder: Harris verhaalt alsof het allemaal zo gebeurd zou kunnen zijn; je twijfelt er tijdens het lezen geen moment aan, eigenlijk. Weinig boeken die de oude geschiedenis zo tot leven wekken.

05 juni 2019

Kessel

Eén van de meest indringende boeken over de Tweede Wereldoorlog is dat van Anthony Beevor over Stalingrad. Ik las het jaren voordat ik deze weblog startte. De strijd om deze stad aan de Wolga (nu: Wolgograd) is berucht en huiveringwekkend. Het Duitse Zesde leger trok op richting de olievelden en dacht en passant de stad in te nemen genoemd naar de Sovjet-baas. Het werd het begin van het einde; in militair opzicht was er in 1942 eigenlijk al geen houden meer aan, maar in moreel opzicht wist Duitsland pas door Stalingrad dat het keerpunt gekomen was. Bij toeval stuitte ik op een boek dat meteen een hoogtepunt in de oorlogsliteratuur vormt. Heinrich Gerlach was Duits soldaat en maakte het beleg, de omsingeling en overgave bij Stalingrad tijdens de winter van '42-'43 mee, ging in krijgsgevangenschap en keerde in 1950 terug naar Duitsland. Op zich al een wonder, want van de ongeveer 200.000 Duitse en gelieerde soldaten van het Zesde Leger die in november 1942 door de Russen werden omsingeld, keerden uiteindelijk slechts enkele duizenden levend terug naar het na-oorlogse Duitsland. Tijdens zijn krijgsgevangenschap (hij ging van kamp naar kamp) schreef hij een 'roman' over de maanden van het beleg tot aan de overgave, en sprak tijdens dat krijgsgevangenschap met vele medesoldaten en -officieren om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. Gerlach is één van de hoofdpersonen in de roman, maar voor gebeurtenissen waar die hoofdpersoon niet aanwezig is baseerde Gerlach zich op die verhalen van mede-krijgsgevangenen. Bij zijn vrijlating werd het manuscript Gerlach ontnomen - terug in Duitsland ging hij in therapie bij een helderziende om het verhaal opnieuw te kunnen schrijven. Het verscheen eind jaren vijftig, en werd een bestseller. Gerlach werd leraar aan een middelbare school nabij Hannover, en overleed in 1991. Pas enkele jaren geleden kwam het oorspronkelijke manuscript van Gerlach uit een KGB-archief. Doorbraak bij Stalingrad is de vertaling van de oorspronkelijke 'roman' die Gerlach in krijgsgevangenschgap schreef - het is een huiveringwekkend boek dat de verschrikkingen van het oorlogsfront in die ijskoude Russiche winter genadeloos beschrijft, uit de eerste hand. Daar kan geen geschiedenisboek tegenop.
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.