05 juni 2019

Kessel

Eén van de meest indringende boeken over de Tweede Wereldoorlog is dat van Anthony Beevor over Stalingrad. Ik las het jaren voordat ik deze weblog startte. De strijd om deze stad aan de Wolga (nu: Wolgograd) is berucht en huiveringwekkend. Het Duitse Zesde leger trok op richting de olievelden en dacht en passant de stad in te nemen genoemd naar de Sovjet-baas. Het werd het begin van het einde; in militair opzicht was er in 1942 eigenlijk al geen houden meer aan, maar in moreel opzicht wist Duitsland pas door Stalingrad dat het keerpunt gekomen was. Bij toeval stuitte ik op een boek dat meteen een hoogtepunt in de oorlogsliteratuur vormt. Heinrich Gerlach was Duits soldaat en maakte het beleg, de omsingeling en overgave bij Stalingrad tijdens de winter van '42-'43 mee, ging in krijgsgevangenschap en keerde in 1950 terug naar Duitsland. Op zich al een wonder, want van de ongeveer 200.000 Duitse en gelieerde soldaten van het Zesde Leger die in november 1942 door de Russen werden omsingeld, keerden uiteindelijk slechts enkele duizenden levend terug naar het na-oorlogse Duitsland. Tijdens zijn krijgsgevangenschap (hij ging van kamp naar kamp) schreef hij een 'roman' over de maanden van het beleg tot aan de overgave, en sprak tijdens dat krijgsgevangenschap met vele medesoldaten en -officieren om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. Gerlach is één van de hoofdpersonen in de roman, maar voor gebeurtenissen waar die hoofdpersoon niet aanwezig is baseerde Gerlach zich op die verhalen van mede-krijgsgevangenen. Bij zijn vrijlating werd het manuscript Gerlach ontnomen - terug in Duitsland ging hij in therapie bij een helderziende om het verhaal opnieuw te kunnen schrijven. Het verscheen eind jaren vijftig, en werd een bestseller. Gerlach werd leraar aan een middelbare school nabij Hannover, en overleed in 1991. Pas enkele jaren geleden kwam het oorspronkelijke manuscript van Gerlach uit een KGB-archief. Doorbraak bij Stalingrad is de vertaling van de oorspronkelijke 'roman' die Gerlach in krijgsgevangenschgap schreef - het is een huiveringwekkend boek dat de verschrikkingen van het oorlogsfront in die ijskoude Russiche winter genadeloos beschrijft, uit de eerste hand. Daar kan geen geschiedenisboek tegenop.
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.