Zeven

Ik werkte tot oktober 2019 een aantal jaren bij Wijzer in geldzaken, onderdeel van het ministerie van Financiën. Vlak voordat ik er vertrok hield Joris Luyendijk een lezing (met borrel na) en dat ging over zijn onderzoek naar de voordelen die mensen in hun carrière hebben als ze aan een aantal kenmerken voldoen. Ik herinner me die lezing nog goed; het was een krachtig verhaal, en ik dacht al: daar zit een boek in. Pas onlangs verscheen het: De zeven vinkjes. Hoe mensen zoals ik de baas spelen. Kern van zijn betoog: Nederland wordt bestuurd door mensen die zes of liefst zeven van die zeven kenmerken hebben: minstens een hoogopgeleide en/of welgestelde ouder, minstens een in Nederland geboren ouder, man, hetero, wit, gymnasium of vwo, universiteit. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar inderdaad: die bevestigen de regel. De belangrijkste wetgevende, uitvoerende en controlerende organen (inclusief de media) worden geleid door mensen die zeven (soms zes) vinkjes hebben. Enfin, in het boek geeft Luyendijk voldoende voorbeelden. In tegenstelling tot wat ik me van die lezing herinner, concentreert Luyendijk zich naast deze theorie vooral op zichzelf: wat zou er van hem geworden zijn als hij niet die zeven kenmerken had kunnen aanvinken. In die lezing ging het juist vooral over de mensen die er maar twee of drie hebben, de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking. Die dus niet weten hoe je een onterecht vmbo-schooladvies over je kind moet aanvechten, die niet via connecties een huurhuis voor hun kinderen kunnen regelen, die niet een doeltreffend bezwaarschrift tegen een boete kunnen schrijven, etc. Ik hoor het hem nog zeggen tegen de verzamelde Financiën-ambtenaren: jullie behoren tot die drie procent zes/zeven-vinkers die wetten maken die die overige 97% niet begrijpt. De toeslagenaffaire is er het gevolg van (zie twee boeken hierna). Luyendijks boek viel me dus een beetje tegen, juist omdat ik zijn lezing in 2019 zo krachtig vond. Maar de kern van zijn boodschap staat er wel degelijk in. Dat zijn boek veel kritiek kreeg van mensen die zich aangesproken voelden, onderstreept die boodschap alleen maar. Overigens: niet alle vinkjes vind ik even overtuigend onderbouwd: man en hetero. Voldoende vrouwen die ook tot de elite weten door te dringen, en de seksuele geaardheid maakt veelal weinig meer uit (want geen issue bij benoemingen). Ondanks alle kanttekeningen: een boek dat duidelijk maakt dat onze maatschappij grondig (en gevaarlijk) verdeeld is.