2x Bob den Uyl

Door tijdgebrek heb ik bijna twee weken lang deze leeslog niet kunnen bijwerken. En als er wel tijd was gaf ik de voorkeur aan het lezen zelf. Ik lig inmiddels vier boeken achter, dus de vrije dagen tussen kerst en nieuwjaar zal ik gebruiken om deze leeslog weer up to date te brengen. Bovendien mag ik over enkele dagen de leesbalans van het voorbije jaar opmaken...

Ik las nog nooit eerder iets van Bob den Uyl. Jeroen Brouwers schreef in De schemer daalt (Feuilletons 7) dat ik begin december las zo'n toegewijd essay over deze Rotterdamse schrijver, dat ik bij internetantiquaritaat Klondyke in Almere twee aldaar beschikbare titels van Den Uyl kocht en deze achterelkaar las: de verhalenbundel Een zachte fluittoon en zijn roman Een zwervend bestaan. Ik heb beide boeken met groot plezier gelezen.
Een zwervend bestaan dateert van 1977 en heet een roman te zijn, maar is het eigenlijk niet. Op het achterplat schrijft Den Uyl: "Een zwervend bestaan is opgebouwd uit zesentwintig afgeronde fragmenten, die te zamen een beeld geven van, of delen van, mijn leven vanaf jeugd tot heden. Het accent valt hierbij op reizen of in ieder geval verplaatsingen in de ruimte van mijzelf en anderen, en commentaar daarop. Het leven, zo is mij ten slotte duidelijk geworden, is voor iedereen van het begin tot het einde een treurige zwerftocht om, als je ten minste geluk hebt, een aantal rustpunten heen.
Geen aan de schrijftafel bedachte verhalen dus, maar niets dan de harde waarheid, zij het een keuze daaruit. Met wat goede wil zou je het een autobiografische roman kunnen noemen, waarom niet."
Een bijzonder fraai werk, waarin Den Uyl het 'ijzig geouwehoer, smaakvol opgedist, ook' (Komrij) treffend in praktijk brengt. Meerdere fragmenten beginnen over een bepaald onderwerp, waarna binnen enkele regels een haakje openen verschijnt, de schrijver soms anderhalve pagina lang een zijweg bewandelt, en dan na een haakje sluiten gemoedereerd verdergaat waar hij gebleven was. Bovendien bedriegen de openingen van menig fragment de lezer: het onderwerp waar het stuk mee begint, is niet altijd het onderwerp waar het stuk mee eindigt. Of zoals Jeroen Brouwers schrijft: "Den Uyl moest het hebben van 'freewheelend' vertellen, vrij associërend om zich op die manier de krankzinnigste wendingen toe te staan, - van waarneming naar herinnering, van belevenis naar filosofische bespiegeling, alles luchtig en elegant van zegging en met bijna verijblijvende terloopsheid, maar dit laatste is gezichtsbedrog."

Een zachte fluittoon dateert van 1968 en bevat acht verhalen. Sommige vond ik zeer geslaagd; een enkele niet. Groots vond ik het verhaal 'Luister, een Montenegrijnse oorlogszang!' waarin de ik-figuur op zoek gaat naar de authentieke volksmuziek in Calabrië, maar helemaal niets vindt. In beide werken valt naast de door Komrij en Brouwers genoemde eigenschappen van Den Uyls proza ook diens stilistische kwaliteiten op. Den Uyl schrijft mooi verzorgd Nederlands. De woorden zijn ondanks het 'geouwehoer' en 'freewheelen' altijd goed gekozen. Ik ga zeker meer boeken van Den Uyl opsporen.

ps De fraaie foto van Den Uyl is gemaakt door Chris van Houts- bij wijze van copyright