Lijfsbehoud

In Duitsland een bestseller, en ook in Nederland goed ontvangen: De fabriek van klootzakken is een lijvige roman over twee Duitse broers die in Letland opgroeien, een Joods stiefzusje erbij krijgen en die beiden eerst bij de SS en na de oorlog bij de CIA, en eentje zelfs voor de Mossad, werken. Deze roman van Chris Kraus is vergeleken met De welwillenden van Jonathan Littell (zie hier) maar die vergelijking gaat mank. Bij Littell staan kerngebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog centraal, terwijl De fabriek van klootzakken meer een familiekroniek is waar de hoofdpersonen uit lijfsbehoud over lijken gaan. Het is een bonte roman die enorm intrigeert, en waarbij de sympathie voor de verteller (een van de twee broers) langzaamaan omslaat in afschuw. Alleen het stiefzusje blijft menselijk, maar de twee broers worden elkaars vijanden en vijanden van de medemenselijkheid en het fatsoen. Hoe onwaarschijnlijk de levensloop van de hoofdpersonen ook overkomt: de Tweede Wereldoorlog en wat eraan voorafging en wat erop volgde maakt alles mogelijk, dus je leest het als een waar gebeurd verhaal. Het hele boek is een raamvertelling: een van de broers vertelt het verhaal aan een jonge medepatiënt in een ziekenhuis, ergens in de jaren zeventig. Dat vond ik uiteindelijk het zwakste aspect van het boek: overbodig en nodeloos afleidend. Maar goed, die ruim 800 pagina's lezen wel vlot.