Kleinburgerlijk?

Ik kom duidelijk minder aan lezen toe; het gaat stroever dan een tijdlang het geval was. Dus hier niet wekelijks updates met nieuwe besprekingen. Maar geen wanhoop: ik lees absoluut, alleen minder (snel). Wel begonnen met een oud voornemen: het lezen van hoogtepunten uit de (wereld)literatuur. Meteen ook een voltreffer: Bouvard en Pécuchet van Gustave Flaubert. Wat een meesterwerk! Het verhaal is eigenlijk simpel: twee kantoorklerken ontmoeten elkaar, worden vrienden en kunnen door een onverwachte erfenis hun baan opzeggen en op het platteland gaan wonen. Daar geven ze zich over aan het verzamelen van kennis over allerlei onderwerpen. In ieder hoofdstuk verdiepen ze zich in weer een heel ander onderwerp, en bestuderen en bediscussieren dat tot op het bot: land- en tuinbouw, het opvoeden van kinderen, het geloof, filosofie, chemie enzovoort. Hierdoor geeft Flaubert een caleidoscopisch overzicht van de toen beschikbare kennis en ideeën over die onderwerpen. Bouvard en Péchuchet weten heel veel, maar snappen er eigenlijk weinig van. De ironie waarmee Flaubert dit alles beschrijft maakt dit boek geniaal en ontzettend grappig. Hun doorzettingsvermogen dwingt respect af (kom daar nu maar eens om), maar is ook een beetje zielig. Waarover ik me bij het lezen van dit boek vooral verbaasde, was het enorme (voorbereidings)werk dat Flaubert eraan moet hebben gehad. Uit zijn brieven weten we dat hij werkelijk alles navlooide. Een weg die van de ene plaats naar de andere plaats liep, werd door hem bezocht of hij liet vrienden exact beschrijven hoe de loop van die weg eruitzag. Want de beschrijving van die weg moest helemaal kloppen met de werkelijkheid. Op veel plaatsen discussiëren Bouvard en Pécuchet over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld het socialisme, of staatsinrichting. Zij beroepen zich daarbij uitsluitend op meningen van denkers van wie zij boeken hebben gelezen. Soms vliegen de namen daarvan om je oren. Flaubert zal die boeken dus allemaal gelezen hebben - het moeten er vele honderden zijn geweest. En vervolgens alles hebben gearchiveerd om er passend gebruik van te maken. Zonder kopieerapparaat en computer, slechts met pen en papier. Wanneer je dit boek leest snap je zijn verzuchting ergens in één van zijn brieven dat hij van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat heeft gewerkt, nauwelijks een kwart bladzijde heeft geschreven, en doodop is. (Wanneer ik Flaubert zou zijn, zou ik dus hier eerst al zijn brieven hebben moeten nazoeken en de betreffende uitspraak precies moeten citeren - dat had me minstens een halve dag gekost.) Het verhaal is vooral grappig vanwege zijn kneuterigheid. Veel gaat mis bij de heren, maar ze laten zich niet snel teleurstellen. Flaubert schrijft ook lekker ironisch: De salon was zo glad geboend dat je je er nauwelijks staande kon houden. Tja, heerlijk.

Deze uitgave verscheen in het najaar als onderdeel van een serie voor de leesclub van NRC Handelsblad (gelukkig zonder nummer op de rug). Ik doe niet mee aan die leesclub, maar hierdoor wel de mogelijkheid op internet allerlei recensies en reacties te lezen. Klik op deze link. Tenslotte maar weer een fraaie afbeelding van de Franse meester.