Oorlog

Groter oorlog dan die in Atjeh heeft Nederland nooit gevoerd. In tijdsduur kan hij vergeleken worden met de tachtigjarige oorlog. In dodental (meer dan honderdduizend) is hij als militair gebeuren voor ons land onvergelijkbaar. Zo begint Paul van 't Veer zijn inleiding van het boek De Atjeh-oorlog, die ergens in 1873 begon en een kleine zeventig jaar later eindigde met de Japanse invasie van Indonesië. Atjeh (in Nederlandse benaming) is het noordelijkste deel van het Indonesische eiland Sumatra en vanuit Nederlands perspectief een opstandige provincie die met alle macht onderworpen moest worden. Van 't Veer beschrijft in vier hoofdstukken de evenzovele oorlogen die de koloniale heerser tegen tegen deze opstandige provincie uitvoerde. Op papier met succes, maar geheel onderworpen werd Atjeh nooit. Ook na de Indonesische onafhankelijkheid was Atjeh een streng-Islamitisch probleemgebied. De tsunami van 2004 verwoestte Atjeh volledig, dat terzijde. In dit boek uit 1979 beschrijft Van 't Veer de vier oorlogen vanuit Nederlands perspectief, maar wel met de nodige ironie en beschaamdheid, lang voordat 'we ons' koloniale verleden tegen het licht durfden te houden (laat staan objectief). Veel aandacht voor het bestuurlijke gedoe vanuit Nederlandse kant - de strijd te velde moest uiteindelijk ook parlementair in het verre Den Haag gedekt worden. Twee Nederlanders staan centraal: Van Heutz en Snouck Hurgronje. Volledig elkaars tegenpolen, maar toch tot elkaar veroordeeld. Een prachtig boek, ook al zal deze oorlog vanuit Indonesisch perspectief geheel anders beschreven worden, en wellicht heden ten dage ook vanuit Nederlands, laat staan vanuit objectief perspectief. Maar Van 't Veer was wel de eerste!