28 augustus 2015

De Negende

Eerder dit jaar las ik van William S. Burroughs het ongemakkelijke boek Naakte lunch (zie hier), en A clockwork orange van Anthony Burgess is eigenlijk net zo vreemd en losgeslagen. Het eigen taalgebruik van de ik-verteller en hoofdpersoon Alex, het ruwe geweld en het onaangepaste gedrag van vrijwel iedereen: het leest allemaal niet gemakkelijk. Regelmatig vraag je je af: waarom lees ik dit? De omvang was echter te overzien en met het idee dat je het toch 'eens gelezen moet hebben' worstel je je door de pagina's heen. Uiteindelijk wordt Alex een beetje menselijk en dan ontroert het verhaal opeens een beetje. Volgens mij is het boek een perfect toonbeeld van het ontheemde wereldbeeld van het begin van de jaren zestig: de koude oorlog op zijn hoogtepunt, het gevoel te moeten loskomen van de beklemmende kleinburgelijke jaren vijftig. Hoe puberaal! En zo leest dit boek eigenlijk ook. De wikipediapagina over dit boek geeft een aardige objectieve samenvatting; iedere lezer zal er een eigen interpretatie aan geven. Dat maakt het boek ook wel weer bijzonder.
Der film die Stanley Kubrick ervan maakte, lijkt haast bekender dan het boek. Maar ik ben niet zo'n filmliefhebber en na het lezen van het boek heb ik ook niet zo'n behoefte om de film te zien. Ik lees dan liever een ander boek.

17 augustus 2015

Nog meer beestjes

Vijf jaar geleden las ik het eerste deel van Alle beesten van Midas Dekkers (zie hier de leeslog daarvan). Ik kondigde aan meteen aan het tweede deel te beginnen, maar dat voornemen stelde ik echter uit tot dit jaar. Ik begon in januari aan dit deel, en las het in fasen uit. Alle beesten 2 is van gelijke opbouw als dat eerste deel: ruim 350 korte stukjes over dieren- en mensengedrag die Dekkers in de loop der jaren als gesproken column voorlas in het radioprogramma Vroege Vogels. In de ruim 700 stukjes die beide delen bevatten wordt de biologische kijk van Dekkers op de wereld wel duidelijk en herhaalt hij regelmatig sommige ideeën. Sommige stukjes zijn wat taai, of iets te doorwrocht, maar het merendeel bestaat uit goed opgebouwde, lezenswaardige verhaaltjes met een duidelijke boodschap. Voor de kennis die Dekkers in deze stukjes heeft gestopt, moet hij vele boeken en wetenschappelijke artikelen hebben doorgeploegd. En er is geen andere bioloog met zo'n vlotte, humoristische pen!

11 augustus 2015

Zwartboek

In 1992 kocht en las ik de Engelse vertaling van de oorspronkelijk in het Russisch gepubliceerde, door Dmitri Sjostakovitsj aan Solomon Volkov gedicteerde memores. Dat boek Testimony was denk ik één van de eerste boeken in het Engels die ik las én begreep. Deze memoires waren in 1981 ook in de serie Privé-domein in het Nederlands verschenen, maar de oplage daarvan was reeds snel uitverkocht en exemplaren onvindbaar. Drie jaar geleden trof ik op internet echter alsnog een exemplaar van Getuigenis. Herinneringen van Dmitri Sjostakovitsj aan; ik las het pas nu. Na meer dan twintig jaar lees je zo'n boek als voor het eerst. Over de authenticiteit van de door Volkov opgetekende uitspraken van Sjostakovitsj is veel te doen geweest, maar ik denk dat het merendeel van de uitspraken rechtstreeks uit de mond van de grote componist zijn gekomen. Het zijn veelal korte anekdotes en meningen die Sjostakjovitsj tijdens vele gesprekssessies in de twee, drie jaar voor zijn dood in 1975 heeft uitgesproken, en Volkov zal er een flinke klus aan hebben gehad om alles enigszins tot een min of meer coherent leesbaar geheel te puzzelen. Eigenlijk springt het soms flink van de hak op de tak, maar na de laatste pagina van het boek heb je een helder beeld van de mentale gesteldheid van deze componist en van de wijze waarop hij de permanente dreiging van Stalin en zijn terreurorganisatie onderging. Mooie anekdotes over het telefoongesprek met Stalin, en over de ontmoeting met Stalin tijdens een componeerwedstrijd voor een nieuw volkslied! En ook bijster interessante verhalen en inzichten over Moessorgski, Glazoenov, Prokofiev en Strawinsky. Ach ja, iedere liefhebber van (Russische) klassieke muziek moet dit boek lezen.
Vorig jaar startte het KCO een Sjostakovitsj-cyclus met dirigent Andris Nelsons, beginnend met drie sleutelwerken: de Vierde, Vijfde en Tiende symfonie (zie hier, hier en hier de weblogs van die concerten). Komend seizoen volgen de Zesde en Zevende. Die Vierde is op zichzelf, maar ook in de ontwikkeling van Sjostakovitsj een ongelooflijk meesterwerk; na de geslaagde Eerste, een frisse jeugdsymfonie, componeerde Sjostakovits twee symfonieën die nooit worden opgevoerd: te patriottisch en te pompeus. En dan opeens die hemelbestormende Vierde, die hij nog voor de première terugtrok, nadat op 28 januari 1936 in de Pravda een openlijke aanval op de muziek van Sjostakovitsj werd geplaatst, naar aanleiding van de opera Lady MacBeth van Mtsensk (hoogstwaarschijnijk werd het artikel grotendeels door Stalin zelf geschreven cq gedicteerd. In Getuigenis is een vertaling van het artikel opgenomen.) Als Sjostakovitsj die Vierde tot uitvoering had gebracht, had hem dat tijdens de jaren van de Grote Terreur (1937-1938) zeerzeker het leven gekost. Pas decennia later, na de dood van Stalin, werd de symfonie voor het eerst uitgevoerd. Ik heb nog niet alle, maar wel de meeste symfonieën van Sjostakovitsj in de concertzaal gehoord. Vele hebben met elkaar gemeen dat je ongemakkelijk in je stoel zit. De Vierde, Vijfde, Zevende, Achtste, Tiende, Elfde, Dertiende en Vijftiende: het zijn beklemmende werken die je, als je je eraan overgeeft, bij je lurven grijpen. Alleen de Tweede, Derde en Twaalfde hoorde ik nog nooit live. Het gaat vast een keer gebeuren.
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.