26 november 2006

Dramatisch slechte Haitink-biografie

Op 7 november j.l. was het precies 50 jaar geleden dat Bernard Haitink voor het eerst een concert gaf met met Concertgebouworkest. Dat gouden jubileum werd begin deze maand gevierd met een prachtig concert waarbij Haitink een droomprogramma dirigeerde: Mahlers Das Lied von der Erde en Vierde symfonie. Het concert was vele keren uitverkocht, maar ik was erbij. In september ontstond er een relletje. Bij dit jubileum zou aan Haitink het eerste exemplaar van een boek overhandigd worden waarin zijn relatie met het Concertgebouworkest beschreven werd. Haitink had een stukje uit het manuscript mogen lezen, en wees de inhoud af. Communicatief eigenaardig als Haitink altijd al is geweest verklaarde hij dat het boek niet bij het jubileum overhandigd mocht worden, anders zou hij niet komen dirigeren. Enfin, de directie van het Koninklijk Concertgebouworkest trok zijn handen van het boek af, en voldeed aldus aan Haitinks eis. Het concert ging gewoon door, en het boek verscheen een week later in alle stilte. Het is geschreven door Jan Bank en Emile Wennekes, getiteld De klank als handschrift. Bernard Haitink en het Concertgebouworkest.
Afgelopen week las ik dit boek, en ik kan niet anders zeggen dan dat ik zelden zo’n dramatisch slecht boek gelezen heb. Het barst werkelijk van de fouten en slordigheden, is erbarmelijk geschreven, getuigt van haastwerk en lapt alle basisregels van het schrijven van een biografie aan zijn laars. Ik heb alles wat mij opviel in het boek aangetekend, en in een worddocument gezet. Dat telt meer dan tien pagina’s! Liefhebbers moeten maar even als ‘comment’ hun mailadres achterlaten, dan stuur ik het document toe. Het gaat aan het begin al helemaal mis. Op het omslag staat als ondertitel Haitink en het Concertgebouworkest. Op de titelpagina: Bernard Haitink en het Concertgebouworkest. Inhoudelijk misschien een peulenschil, maar boekenmakers gruwen van zo’n misser. Hoe moet het boek voortaan geannoteerd worden? Voorts: ook de eerste regels van het voorwoord zijn een overtreding van de normen en waarden van het (biografisch) boekenschrijven. Je grabbelt wat akkoorden bij elkaar op een piano, maar pas wanneer je voor een orkest staat, begint pas het echte werken. [voetnoot 1]. Zo ongeveer beschreef Bernard Haitink eens het repetitieproces. Het citaat van Haitink is te vinden in het boek Met musici van Jan Brokken, en werd oorspronkelijk in de Haagse Post gepubliceerd. De woorden van Haitink zijn per letter in twee (!) bronnen na te gaan als ook dat de publicatiedata van deze bronnen nauwkeurig zijn te herleiden. En wat zeggen de auteurs, beiden hoogleraar dus kenners van wetenschappelijk onderzoek: zo ongeveer beschreef Bernard Haitink eens… Op dezelfde pagina, bij de derde keer dat de naam van het onderwerp wordt genoemd: Hatink. De auteurs grossieren in tautologieën en pleonasmen. Wat te denken van constructies als: geleidelijk steeds meer, of: de discussie golfde heen en weer, of: internationale broederschap van musici over de nationale grenzen heen. En hoogleraren die het aantal toehoorders zeer te wensen overhield schrijven dienen subiet ontslagen en terugverwezen te worden naar de brugklas vmbo. Wie de zin De blazerssectie vormt doorgaans een toch elastisch en wendbaar accurate slagwerkgroep die als specie tussen de orkestgroepen aaneensmeedt. begrijpt en weet uit te leggen mag het zeggen en krijgt van mij een boekenbon.
Ik wil mezelf geen kenner van de carrière van Haitink noemen, maar heb wel sinds begin jaren tachtig veel over hem gelezen, en veel concerten van Haitink bijgewoond. Als amateur-liefhebber kan ik ettelijke fouten in dit boek aanwijzen. De twee auteurs zijn hoogleraar; Wennekes zelfs hoogleraar Muziekwetenschap. Ze dienen zich diep te schamen!

19 november 2006

Jaren zeventig

Van verschillende kanten werd ik een poosje terug geattendeerd op de boeken van Jonathan Coe, van wie ik nog nooit gehoord had. Ach ja, ik ben geenszins perfect. Daarom eerst begonnen met De Rotters Club, waarvan ook al een vervolg bestaat (De gesloten kring). Dat ga ik zeker lezen, want de inhoud van De Rotters Club is boeiend genoeg om te willen weten hoe het verder gaat met de hoofdpersonen. Dit boek speelt in de jaren zeventig; de hoofdpersonen zijn ongeveer even oud als ikzelf was in die tijd, ook al is dat de enige overeenkomst. Helemaal overtuigd van de opzet van dit boek ben ik niet. Van een (h)echte club is namelijk geenszins sprake. Bovendien ben ik niet overtuigd van de noodzaak om alles vanuit allerlei perspectieven te vertellen. Anders gezegd: mij werd niet duidelijk welk doel deze bonte verzameling perspectieven dient. Het komt me voor dat Coe teveel ineens wilde, want een heleboel verhaallijnen blijven onopgelost. Een slecht boek is dit echter niet; daarvoor heb ik het met teveel plezier gelezen en ook: de tijdgeest is goed te proeven. De onvoorspelbaarheid van die vele verhaallijnen is misschien wel het meest interessante aan het boek, maar als losstaand geheel voldoet het boek niet. Hopelijk biedt De gesloten kring helderheid...

17 november 2006

Generatie Einstein

Voor wie zich wel eens hoofdschuddend afvraagt hoe het ooit goed moet komen met de jeugd van tegenwoordig, is er nu een interessant boek verschenen: Generatie Einstein door Jeroen Boschma en Inez Groen. Het is een leerzaam en verrassend betoog waarin de eigenschappen van de jeugd geboren na 1985 wordt geanalyseerd en verklaard. De ondertitel Communiceren met jongeren van de 21ste eeuw slaat op het uitgangspunt dat het boek vooral bedoeld is voor beroepsbeoefenaren die veel met jongeren te maken hebben. In de laatste hoofdstukken van het boek komt de nadruk te liggen op hoe je als marketeer/reclamemaker de aandacht van jongeren kan trekken. Dat is niet het sterkste deel van het boek. Vooral de analyse van deze generatie (en de vergelijkingen die worden gemaakt met de vorige generaties X en babyboom) is erg boeiend. Enkele vergelijkingen:
Babyboom: protest - bevlogen - identiteit los van ouders en autoriteit
Generatie X: negatief - relativeren - identiteit is erbij horen
Generatie Einstein: positief - serieus - identiteit is oprecht van jezelf
Volgens de auteurs is de huidige jeugd op zoek naar authenticiteit. Liever een saaie oude leraar die zichzelf blijft, dan een vlotte vent die in de smaak probeert te vallen. Het boek behandelt uiteraard ook de problemen van de allochtone jeugd en de rol van de media. Een uitputtende analyse is het zeker niet, en alleen de lange bronnenlijst achterin geeft het een wetenschappelijke verantwoording. Of het allemaal klopt zal de tijd moeten leren. Maar ik moet toegeven dat ik door dit boek een positievere kijk op jongeren heb gekregen dan ik oorspronkelijk had.

Evolutieleer

De thuisreis van India naar Nederland bleek een enorm drama; uiteindelijk deden we er van het hotel in Delhi tot thuis in Amsterdam precies 24 uur over. 8 lange rijen, een vertraagde vlucht, aansluiting in Londen gemist, stressen om nog met een ander toestel mee te mogen etc. Die dag kende één lichtpuntje en dat was het boekje Kaas & de evolutietheorie van Bas Haring, dat ik tijdens de vlucht van Delhi naar Londen in één keer uitlas. Het is een boek geschreven voor jongeren en legt uit hoe het leven ontstond en hoe soorten leven zich ontwikkelden. Kern van Harings betoog is dat soorten niet een bepaalde eigenschap of gedraging ontwikkelden omdat die zo handig bleek. Het is slechts pure selectie: soorten waarvan individuen opeens een bepaalde gedraging vertoonden, bleken beter te kunnen overleven dan soortgenoten die dat niet deden. Het is dan een kwestie van overdracht en tijd (de biologische kopieermachine) om die gedraging bij een soort erin te krijgen. Of door Haring kernachtig samengevat: Doordat alle miljoenen, miljoenen en miljoenen mislukte planten en dieren van de aardbodem verdwijnen en alleen de succesvolle overblijven, lijkt het alsof de planten en dieren door iets slims bedacht zijn. Leuk boekje hoor.

Nederlandse wijnboer

Soms lees je op vakantie een boek dat past bij de reis die je maakt, en soms helemaal niet. In India las ik ook Leven als Gort in Frankrijk van Ilja Gort. Deze van oorsprong componist van reclamemuziek gooide in de jaren '90 het roer om en kocht een verlopen wijnchâteau in de Bordeauxstreek, en wist er binnen een paar jaar een bloeiend en gerespecteerd bedrijf van de maken. In dit boekje doet hij verslag van deze operatie. De stijl is nogal van dik hout zaagt men planken: maandenlang keihard pezen, nahijgend van de stress, ik voelde me of ik de hoofdpersoon was in een vruchtbaarheidsrite van de Boeroeboeroestam in Papoea Nieuw-Guinea, ik kan bijna leunen tegen de overweldigende wolk aftershave die hem omhult. Maar de stijl past ook wel bij de aardigheid van het boekje, waarin je het nodige te weten komt over wijnmaken en de strenge regels waaraan dat moet voldoen. Ilja Gort is natuurlijk vooral een succesvol zakenman, en in dit verhaal smaakt dat succes naar vers stokbrood, rijke salades met olijven en knoflook en naar betaalbare maar perfecte rosé.

13 november 2006

De multiculturele samenleving

Het land van haat en nijd van VN-journalisten Margalith Kleijwegt en Max van Weezel leverde een poosje terug nogal wat ophef op omdat toenmalig minister van Justitie Donner in dit boek zegt dat het invoeren van de sharia in Nederland in principe mogelijk is, mits er voldoende meerderheid is bij kiezers en daarna parlement. De overdreven en hypercorrecte reactie van enkele politici op deze uitspraak tekent de spastische houding van autochtonen tegenover hun vreemde bevolkingsgroepen. Zolang de buren keurig netjes hun vuilniszakken op tijd langs de straatkant zetten en hun hegje netjes knippen, zijn we bereid ze te accepteren. (Ik moet toegeven: ik erger me ook aan onaangepast gedrag, maar dan vooral aan bellers in stiltecoupés in de trein en ouders die met 80 km per uur hun kinderen in de SUV naar school crossen). Dit boekje lees je in een vloek en een zucht uit, en biedt op zich aardige voorbeelden van de tegenstellingen tussen allochtonen en autochtonen, bekeken vanuit beider gezichtspunten. Wat me stoorde aan dit boek is de beperkte blik. Er zijn enkele mensen gevolgd, en die heten dan representatief voor de gehele problematek te zijn. En ook in dit boek is er steeds één partij die de schuld krijgt (PvdA) - zelfs bij Vrij Nederland is men bang om te links gevonden te worden. Wie durft nu eens te roepen dat de VVD toch ook alweer 12 jaar onafgebroken aan de macht is - als daar niet minstens ook een verantwoordelijkheid ligt... De ondertitel 'Hoe Nederland radicaal veranderde' wordt in het boek overigens niet verklaard, want er worden slechts voorbeelden van verandering gegeven, niet de achterliggende redenen ervan. Het boekje heeft me dus vooral ergernis opgeleverd; toch ook daarom was het lezen ervan geen verloren tijd.

12 november 2006

Het nut van geschiedenis

Al voor mijn vakantie in begonnen, en op een verstilde veranda ergens in Rajasthan uitgelezen: Heeft geschiedenis nut? van Maarten van Rossem. Het is een leesbare verzameling stukken over geschiedenis (oorlog), politiek, kunst en cultuur. Het langste stuk, waarin Van Rossem de Tweede Wereldoorlog samenvat, las ik ruim een jaar geleden ook al eens in een aparte uitgave. Het meest interessant zijn echter zijn korte stukjes (eerder in kranten verschenen) over cultuur en politiek. Hierin laat hij zich van zijn origineelste kant zien en word je getrakteerd op eigenzinnige visies die tot nadenken stemmen. Zijn verhandeling over het poldermodel is daarvan een goed voorbeeld. Het boek was bovendien perfect voor het doorkomen van de ellenlange vliegtuiguren. Voor een roman is de afleiding in zo'n aluminium koker vol onrustige mensen en voorbijhollende stewardessen te groot; een boek met korte stukjes over interessante onderwerpen is dan een perfecte match! Op zich een mooi onderwerp voor een aparte log: boeken lezen in verschillende vormen van (openbaar) vervoer. Wie weet.

In memoriam

Inmiddels alweer een hele week terug van vakantie, maar door alle drukte geen tijd en rust gehad om de inmiddels vijf gelezen boeken hier te beschrijven. Volgt snel. Maar toch eerst even aandacht voor Sammiepoes, die tijdens vele leesuren mijn schoot warmhield. Tijdens onze vakantie is hij overleden - hij werd 15 jaar. Hij had een kwaadaardig gezwel in zijn kop, en dat werd hem fataal. Gelukkig logeerde familie in ons huis, dus hij is tijdens zijn laatste dagen geen moment alleen geweest. Ik kreeg hem toen hij 3 maanden oud was, en hij ontpopte zich tot een eigenzinnige kameraad. Het was een fantastische tijd, samen. Hieronder zijn staatsieportret, uit 1999: hij ging er eens goed voor zitten!

Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.