13 september 2015

Gelegenheid

Vier jaar geleden las ik De brug over de Tara waarin onderzoeksjournalist Frank Westerman de karaktereigenschappen van de etnische groeperingen op de Balkan analyseert die tot de oorlog in voormalig Joegoslavië leidden. Dat boek verscheen in 1994, toen die oorlog nog in alle hevigheid voortwoedde. Een goed boek, zie hier de leeslog ervan. In juli 1995 werd de moslimenclave Srebrenica door de Bosnische Serviërs onder de voet gelopen, werden de mannen en vrouwen van elkaar gescheiden, de vrouwen afgevoerd en de ongeveer 8000 mannen vermoord. Dit alles onder toezicht/nabijheid van Dutchbat en, op afstand, van met name de Nederlandse, Franse en Engelse regeringen en de Verenigde Naties. Westerman schreef in 1995 en 1996 voor NRC Handelsblad enkele artikelen over de val en herschreef deze voor het boek Het zwartste scenario dat in 1997 verscheen. In het voorjaar van 2015 reisde Westerman naar Srebrenica en sprak er met bewoners. Deze drie onderdelen (De brug over de Tara, twee hoofdstukken uit Het zwartste scenario en het reisverslag van eerder dit jaar) vormen het nieuwste boek van Westerman De slag om Srebrenica. Ondertitel: De aanloop, de val, de naschok. Het is niet het boek dat ik hoopte te lezen, zie ook mijn wens in de weblog over De brug over de Tara: namelijk een goed boek over de oorlog in Joegoslavië of over die gruwelijke val van Srebrenica. De helft van het boek is De brug over de Tara, en daarin gaat het niet over Srebrenica, maar over die karaktereigenschappen van de balkanmens. Die zijn zeker niet onbelangrijk om 'Srebrenica' te snappen, maar niet alleen die eigenschappen alleen. Want Mladic, de rol van de VN, Dutchbat, de regeringen, het eerdere verloop van de oorlog enzovoort: ze komen niet aan bod. Het tweede deel over de val (de twee hoofdstukken uit Het zwartste scenario) is weliswaar indringend en geeft veel details, maar Westerman staat niet boven de materie, geeft geen helder beeld van het complexe schaakbord waar meerdere spelers met de stukken schoven en elkaar uitdaagden en op elkaar reageerden. Het slotdeel (het reisverslag) geeft weinig inzicht, behalve dan dat na twintig jaar de wond nog steeds niet geheeld is. Tja, ik heb het gevoel dat de uitgever en de auteur in de aanloop naar 'twintig jaar Srebrenica' zonder al te veel moeite een boek wilden uitbrengen. Een maandje op reis, een verslag ervan, en verder oude bestanden toegevoegd. Dat overzichtswerk moet er dus nog komen; dit boek van Frank Westerman biedt daar goed bronmateriaal voor, maar heeft zelf die status niet.

07 september 2015

Anton

Het is alweer enkele jaren terug dat ik in de Russische bibliotheek van uitgeverij Van Oorschot de eerste zes delen met verhalen en toneelstukken van Anton Tsjechov las. Zie de auteursindex hiernaast voor de weblogs van deel 2 tot 6 (deel 1 las ik voor de geboorte van deze boekenweblog). Ruim twee jaar geleden kocht ik het zevende en laatste deel met de Notities en brieven; het boek bleef twee jaar op mijn plankje met 'te lezen boeken' - ik las het boek van ruim 650 bladzijden in twee weken uit. Ook in een wereld zonder facebook, e-mail, internet en alle andere snelle verleidingen is het niet niet te bevatten: Tsjechov schreef honderden verhalen, vele toneelstukken en 4200 brieven. Hij werd slechts 44 jaar oud... In dit boek een selectie van die brieven, 693 om precies te zijn. Ze geven een prachtig beeld van de (denk)wereld van deze arts-schrijver die zelf al vroeg ziekelijk was maar zich er niet bij neerlegde. Hij reisde naar Frankrijk, Italië, trouwde pas enkele jaren voor zijn dood (in 1904) en verbleef vooral 'buiten' op zijn met moeite gefinancierde landgoed - eerst ergens bij Moskou, later - op doktersadvies - in Jalta op de Krim. Hoogtepunt in de brieven is zijn reis naar het schiereiland voor verbannenen Sachalin, helemaal aan de oostkust. De reis over land erheen was al een onmogelijke opgave, het verblijf aldaar zeker niet minder. Modder, kou, uitzichtloosheid en armzalig volk. Of zoals Tsjechov schreef: op iedere tien mensen was er één een gewoon mens, de rest een verbannen misdadiger. Hij reist het hele schierleiland rond, doet er een volkstelling, en reist vervolgens per schip via Hongkong, Singapore, Ceylon, het Suez-kanaal en de Bosporus terug naar Rusland (Japan werd niet aangedaan wegens een cholera-epidemie daar). Tsjechov schreef een uitgebreid reisverslag, maar dat ontbreekt in de Verzamelde werken in de Russische bibliotheek. Het is wel apart uitgegeven, alleen tweedehands nog te krijgen; ik heb het inmiddels besteld. Ik ga het snel lezen. Tsjechov raakt bevriend met de ruim 30 jaar oudere Tolstoj; en wijst de jongere Maxim Gorki de weg: er is nauwelijks een meer innemende schrijver van zo'n formaat!
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.