25 juni 2006

Im Westen nichts Neues

Misschien wel het fraaiste boek van een deelnemer aan een oorlog ooit geschreven: Van het westelijk front geen nieuws van de Duitse schrijver Erich Maria Remarque (Erich Paul Remark). Hij schreef het in 1927 en het boek werd een internationale bestseller. Remarque laat in 200 bladzijden zonder terughoudendheid, maar met haast objectieve blik de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog passeren. Het boek werd een aanklacht tegen de oorlog; Remarque ontpopte zich als een overtuigd pacifist - een nog dodelijker oorlog moest echter nog gevoerd worden. Wanneer hij in een hospitaal allemaal verminkte doden en gewonden ziet schrijft hij: 'Wat lijkt alles wat er ooit werd geschreven en gedacht zinloos wanneer zoiets mogelijk is! Dat kunnen toch alleen maar leugens zijn en onbeduidend gezwets wanneer een duizenden jaren oude beschaving niet eens in staat is om te voorkomen, dat er zoveel bloed wordt vergoten, dat er in die talloze oorden vol pijn en ellende zo wordt geleden. Pas in het hospitaal begrijp je wat oorlog is.' De stijl van Remarque is uitermate indringend en krachtig. Kun je de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog nog redelijk goed begrijpen, de Eerste Wereldoorlog blijft een raadsel. En wanneer je dit boek leest snap je er nog minder van. Verplichte kost!
Op internet kwam ik een onthullende website tegen (www.greatwar.nl) met een fraaie pagina over deze schrijver en dit boek: uitersten in niemandsland. Neem een kijkje en lees!

Ondergang

Het boek De ondergang van de Duitse geschiedschrijver Joachim Fest is vooral bekend geworden door de film die ervan gemaakt is. Het boek geeft een goed beeld van de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog in de bunker onder de Rijkskanselarij. De film focust vooral op de persoon Hitler; het boek vooral op het verloren realiteitsbesef van het opperbevel waar Hitler de baas van was. Enerzijds wist men dat de oorlog hopeloos verloren was; anderzijds legde men vertrouwen in divisies die niet eens bestonden, maar waarvan de doorbraak werd verwacht. Fest beredeneert overtuigend dat Hitler niet valt te vergelijken met alle andere machthebbers/dictators uit het verleden, van de Romeinen via Napoleon tot zelfs Stalin. Waar die in hun politiek - hoe verwerpelijk soms ook - in elk geval nog uitgingen van het scheppen van een bepaalde orde of levensovertuiging, was de politiek van Hitler uitsluitend en voortdurend gericht op vernietiging. Dat maakte ook dat hij bij voorbaat moest mislukken.
Het merendeel van de inhoud van dit boek kende ik al door de Kershaw-biografie over Hitler en Beevors boek over Berlijn. Maar dit boek ontstond eerder dan deze twee andere boeken; de eer gaat naar Fest.

23 juni 2006

Soldaat van Oranje

Op de dag dat ik het boekje over Bruinsma uitlas, trof ik bij de Slegte Soldaat van Oranje, de klassieker van Erik Hazelhoff Roelfzema. De film heb ik, geloof ik, als zo'n keer of drie gezien, maar het boek had ik nog nooit gelezen. Dat bleek zeker geen straf. Het is een goed geschreven, coherent opgebouwd verhaal. Hazelhoff is meer dan alleen een avonturier; hij heeft een missie en laat zich daar door leiden. Ruwe bolster, blanke pit derhalve. Ik denk dat Hazelhoff met dit boek een belangrijke boodschapper was over de dubieuze rol van de Nederlandse regering in ballingschap. Het fraaist beschrijft hij de onmogelijkheid om direct na de bevrijding te kunnen communiceren met zijn ouders en vrienden die de oorlog in Nederland hebben moeten doorkomen. Hij voelde zich de bevrijder die zijn leven in de waagschaal stelde voor het vaderland, maar de achterblijvers kwamen uit een te grijze en dode wereld dat die daar totaal niet mee om konden gaan. Op zich een mooi onderwerp voor een psychologische roman. Fraai boek.

20 juni 2006

Bruinsma

Ik lig alweer drie gelezen boeken achter. Een kleine twee weken geleden De dominee van Bart Middelburg gelezen, een pocketboekje over de opkomst en ondergang van mafiabaas Klaas Bruinsma. Het is een prettig leesbaar, maar zeker niet al te diepgravend verhaal over deze drugshandelaar die in juni 1991 voor het Hiltonhotel in Amsterdam werd geliquideerd. Middelburg maakt duidelijk dat er in de jaren zeventig en tachtig een enorm gat bestond tussen de zgn. georganiseerde criminaliteit en de aandacht daarvoor van politie en justitie. Daardoor konden mensen als Bruinsma ongestoord hun gang gaan. Pas door de liquidatie van Bruinsma werd men wakker, maar daar gaat dit boekje niet over. Het gaat vooral over de persoon Bruinsma; na zijn dood is het verhaal ook meteen uit. Meest aardig feitje in dit boek gaat over iets heel anders. Bruinsma's vader was eigenaar van Raak-frisdranken. Eén van zijn vriendinnen uit een Amsterdamse volksbuurt bedacht - bij wijze van spreken aan de keukentafel - de leuze die het merk aan de man moest brengen: Drink maar Raak! Kijk, daar kan geen marketingbureau tegenop.

06 juni 2006

Alleman

Het nieuwste boek van Philip Roth is zeer lezenswaardig, ofschoon zeker niet zo goed als Het complot tegen Amerika dat ik vorig jaar las. Alleman begint met de begrafenis van de hoofdpersoon waarna een lange terugblik zijn leven onder de loep neemt. Het ouder worden, aftakelen en de vereenzaming spelen hierbij een belangrijke rol. Uiteindelijk overlijdt hij. Dit boek is vooral lezenswaardig door de fraaie stijl en de scherpe observaties. Roth wil genuanceerd en gedetailleerd zijn, en gebruikt daarom soms lange zinnen. Maar die hebben ook iets noodzakelijks. Geen absoluut meesterwerk, wel een fraaie roman.

04 juni 2006

Boetekleed

Ofschoon zijn roman Zaterdag nóg beter is (zie een eerdere log), blijkt Boetekleed een prachtig en bijzonder geslaagd boek van Ian McEwan. Pas helemaal aan het eind vallen alle stukjes in elkaar en wordt de kracht van het geheel duidelijk. Daarvoor heb je het idee eerst met een wat uitgebreid geschreven familieroman van doen te hebben, waar de lezer overigens regelmatig op het verkeerde been wordt gezet. Maar gaandeweg neemt de spanning toe, en ook dan heb je het als lezer voortdurend bij het verkeerde eind. Maar pas in de laatste 50 bladzijden vindt letterlijk en figuurlijk de ontknoping plaats. Een kunststukje. Het boetekleed dat Briony Tallis aantrekt, blijkt een fictief verhaal gebaseerd op ware feiten te zijn. Maar waar zij evenzeer gebruik maakt van de vrijheden die een schrijver heeft... Ach, lees dit boek nu maar, dan snap je wat ik bedoel.
Meer Leeslog in eerdere maanden - zie de 'archives' in de rechterkolom.