Sluitstuk

Ik houd al zo'n dertig jaar een boekenschrift bij waarin ik alle gelezen boeken opschrijf - de voorloper van deze weblog, maar ondanks deze weblog werk ik dat schrift nog steeds bij. Ik houd daarin onder andere het aantal gelezen pagina's per jaar bij, wat maakt dat ik rond 31 december het laatste boek van het jaar uitgelezen moet hebben. Ik had nog twee dagen over en koos een 'dunnetje' - tevens een boek dat al jaren ongelezen in de kast stond. Ook een neurotisch iets: ik wil het aantal ongelezen boeken in mijn kast verder terugdringen. Ik las de afgelopen twee jaar van Gerrit Komrij al veel boeken, maar het 96 pagina's tellende Intimiteiten bleef nog ongelezen. Het is een typische Komrij-bundel met korte, veelal persoonlijke stukjes: soms volledig onbegrijpelijk en soms lig je dubbel van het lachen. Ik moet bekennen dat de inhoud alweer grotendeels in de vergetelheid is geraakt; ik las in het nieuwe jaar alweer enkele indringende boeken. Voor de statistiek: ik las in 2021 nog geen 7000 pagina's, terwijl de laatste jaren 11-14 duizend normaal was. Maar goed, het was het jaar van de verhuizing naar Portugal - rond de kerst zijn mijn boekenkasten geïnstalleerd en gevuld, dus nu kan ik weer gemoedelijk verder lezen.

Serieus

Cadeau van mijn vader: een door Joost Prinsen samengestelde bundel met essays van Godfried Bomans gepubliceerd in de Volkskrant en Elseviers Weekblad vanaf eind jaren veertig tot vlak voor Bomans' dood in 1971. Ik heb alle zeven delen Werken van Bomans in de kast staan, en daarin staan ook al deze in In alle ernst opgenomen stukken, maar dat wist ik pas toen ik de verantwoording van Prinsen las. De titel van de bundel is goed gekozen; de gewoonlijke Bomansiaanse kneuterigheid en joligheid ontbreken, ook al lardeert hij zijn dikwijls scherpe analyses met een kwinkslag. Er zitten juweeltjes tussen, zoals die over de Tachtigers en over Lodewijk van Deyssel. Uiterst verrukkelijk is de anekdote dat Bomans regelmatig een partij schaak speelde met Van Deyssel. Deze bakte er helemaal niets van, Bomans won alle partijen die zij speelden. Ooit merkte Van Deyssel op na alweer een verloren partij: Je kunt net zo goed tegen een hond spelen. Bomans nam een gepast stilzwijgen in acht want de uitspraak was volkomen juist, waarna Van Deyssel na een lange pijnlijke stilte opmerkte: Men wordt geacht dit te ontkennen. Een fraaie bundel - die dikke zeven delen Werken moet ik absoluut nader onderzoeken...

Opkomst

Vier delen moet de roman over de Italiaanse fascistische dictator Mussolini gaan tellen; de eerste twee zijn reeds verschenen en ook al vertaald in het Nederlands. In het eerste deel M. De zoon van de eeuw beschrijft Antonio Scurati in ruim 800 pagina's de eerste jaren van Mussolini's politieke bestaan (1919-1924). In deze jaren brengt Mussolini het van voorman van een chaotisch groepje rechtsradicalen tot minister-president van Italië. Hij vormt de Fasci del combattimento - de fascistische partij - en weet een enorme ledengroei te realiseren. Zijn politieke tegenstanders worden door knokploegen geïntimideerd of vermoord, en met name de socialisten gaan aan een interne richtingenstrijd ten onder. Scurati beschrijft alles uiterst gedetailleerd in een unieke vorm. In korte hoofdstukken worden de gebeurtenissen en ontwikkelingen chronologisch in de tijd beschreven, vanuit het perspectief van de politieke hoofdrolspelers, afgewisseld met krantenartikelen, brieven, telegrammen etc. Hoewel een roman is het overgrote deel wat je leest werkelijk gebeurd - dit boek is een geschiedenisboek in romanvorm. Fascinerend en uniek. Dichter bij Mussolini kun je eigenlijk niet komen, ook niet met een biografie. Het tweede deel heb ik reeds in huis - de nog te verschijnen vervolgdelen ga ik zeker ook kopen en lezen.

Lijfsbehoud

In Duitsland een bestseller, en ook in Nederland goed ontvangen: De fabriek van klootzakken is een lijvige roman over twee Duitse broers die in Letland opgroeien, een Joods stiefzusje erbij krijgen en die beiden eerst bij de SS en na de oorlog bij de CIA, en eentje zelfs voor de Mossad, werken. Deze roman van Chris Kraus is vergeleken met De welwillenden van Jonathan Littell (zie hier) maar die vergelijking gaat mank. Bij Littell staan kerngebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog centraal, terwijl De fabriek van klootzakken meer een familiekroniek is waar de hoofdpersonen uit lijfsbehoud over lijken gaan. Het is een bonte roman die enorm intrigeert, en waarbij de sympathie voor de verteller (een van de twee broers) langzaamaan omslaat in afschuw. Alleen het stiefzusje blijft menselijk, maar de twee broers worden elkaars vijanden en vijanden van de medemenselijkheid en het fatsoen. Hoe onwaarschijnlijk de levensloop van de hoofdpersonen ook overkomt: de Tweede Wereldoorlog en wat eraan voorafging en wat erop volgde maakt alles mogelijk, dus je leest het als een waar gebeurd verhaal. Het hele boek is een raamvertelling: een van de broers vertelt het verhaal aan een jonge medepatiënt in een ziekenhuis, ergens in de jaren zeventig. Dat vond ik uiteindelijk het zwakste aspect van het boek: overbodig en nodeloos afleidend. Maar goed, die ruim 800 pagina's lezen wel vlot.